Περί αυτοοργάνωσης

Τα τελευταία χρόνια συμμετέχω σε ένα αυτοοργανωμένο και αυτοδιαχειριζόμενο εγχείρημα προσανατολιζόμενο σε δραστηριότητες γύρω από την μουσική. Τα άτομα που κατά καιρούς μετείχαν ή μετέχουν είναι αρκετά με διαφορετικές αφετηρίες και διαφορετικές απόψεις, τόσο στους στόχους όσο και στην λειτουργικότητα, σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι σημαντικά αποκλίνουσες. Παρόλες τις εγγενείς δυσκολίες το εγχείρημα στα πρώτα βήματά του ήταν άκρως γοητευτικό και ζωογόνο, υπήρξε έντονος ενθουσιασμός δραστηριότητα και κίνηση, χαρακτηριστικά τα οποία επαλήθευαν τις θεωρητικές μου απόψεις για το πως θα αισθανόμουν σε μια τέτοια κατάσταση, εν συνεχεία όμως παρατηρήθηκαν και τώρα είναι περισσότερο εμφανή σημάδια δυσλειτουργίας, παραίτησης και εν τέλει παρακμής σε βαθμό που να τίθεται το ερώτημα αν τελικά είναι βιώσιμο το εγχείρημα της αυτοοργάνωσης. Στον αντίποδα αντιπαρατέθηκε η άποψη πως τα συγκεκριμένα άτομα ευθύνονται για την μικρή αυτή αποτυχία και δεν φέρει καμία ευθύνη η ιδέα της αυτοοργάνωσης.

Η ιδέα ότι η αυτοοργάνωση δεν είναι βιώσιμη δεν με βρίσκει σύμφωνο γιατί έχουμε βάσιμες ιστορικές αποδείξεις ότι και βιώσιμη είναι αλλά και μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγαλύτερης κλίμακας κοινωνική οργάνωση πέραν από τις μικρές ομάδες οικισμών ή νομάδων, και αναφέρομαι στην τριετία '36-'39 της ισπανικής επανάστασης όπου παρατηρούμε αυτοοργάνωση και αυτοδιαχείριση σε κλίμακα πλέον βιομηχανικής κοινωνίας. Το γιατί και πώς πνίγηκε στο αίμα είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα που ξεφεύγει του παρόντος.

Από την άλλη τα συγκεκριμένα άτομα που ήταν ή είναι ακόμη έδωσαν αρκετές ποσότητες ενέργειας και πόρων, δούλεψαν άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο σε ποικίλα πόστα, απέφυγαν τους έντονους διαπληκτισμούς πέραν ελαχίστων εξαιρέσεων, κάποιοι εξ αυτών - η αλήθεια είναι ότι ήταν πολύ λίγοι - είχαν αρκετή εμπειρία από ανάλογες ομάδες και γενικότερα η πεποίθηση μου είναι πως κανένας δεν μπορεί να κατηγορηθεί τουλάχιστον στην αρχή ότι είχε αρνητική διάθεση ή ακόμα και διάθεση εκμετάλλευσης προς το σύνολο και το συνολικό εγχείρημα.

Το ερώτημα παραμένει όμως για ποιό λόγο δείχνει να αποτυγχάνει αυτή η προσπάθεια, και εδώ είναι που πρέπει να εξετάσουμε τον τρόπο που τα συγκεκριμένα άτομα αποφάσισαν να αυτοοργανωθούν και να φανούν κάποιες λανθασμένες επιλογές που ενώ στην αρχή ξεκίνησαν σαν πειραματικές και φιλόδοξες οδήγησαν σε διαδικασίες που εν τέλει έφθειραν τα άτομα και δημιούργησαν συνθήκες ανισότητας ανάμεσα στα μέλη.

Καταρχάς είχε αποφασιστεί να μην υπάρχει τακτική συνέλευση παρά μόνο έκτακτες που να καλούνται με ατομική πρωτοβουλία. Θέλαμε να αποφύγουμε τις τακτικές συνελεύσεις με το επιχείρημα πως αν δεν υπάρχει αντικείμενο συζήτησης γίνονται βαρετές συγκεντρώσεις, ότι συνήθως παρατηρείται επανεπεξεργασία της ίδιας θεματικής και ότι θα ήταν καλό να δοκιμαστεί μια πιο "ελεύθερη" από άποψη φόρμας διαδικασία. Το παραπάνω λειτούργησε μόνο στην αρχή και ο λόγος είναι ότι βρισκόμασταν ούτως ή άλλως πάρα πολλές ώρες μαζί για διεκπεραίωση εργασιών οπότε και αναπόφευκτα συζητούσαμε ή σχεδιάζαμε ποικίλα θέματα και τρόπους οργάνωσης. Αυτό που δεν έγινε αντιληπτό είναι πως όταν σταμάτησαν οι συγκεντρώσεις και οι εργασίες έχασε η ομάδα την όποια συνεκτικόκητα ή και συντροφικότητα, στοιχεία τα οποία προσδίδει μια τακτική συνέλευση, και θα χρειαζόταν ή να εφεύρουμε καινούριες εργασίες ή να καταφεύγουμε σε περισσότερες έκτατες συνελεύσεις. Φυσικά τίποτα από τα δύο δεν έγινε και φυσιολογικά παρήκμασε ο ομαδικός χαρακτήρας του οργανισμού.

Εν συνεχεία, είχε αποφασιστεί να μην υπάρχει οποιαδήποτε έννοια ποινής παρά μόνο σχετικές παραινέσεις, συζητήσεις ή και επιπλήξεις μέσω έκτακτης συνέλευσης σε συμπεριφορές που διαφωνούσε κάποιος ή κάποιοι από την ομάδα. Όσο ρομαντικό και αν ακούγεται αυτό έχει τα επιχειρήματά του και σαφώς θα μπορούσε να λειτουργήσει αν υπήρχε μία αραιή έστω τακτική συνέλευση. Όμως στην κατάσταση που περιγράφω δεν ευδοκίμησε και ο λόγος είναι γιατί πολύ απλά οι παραινέσεις δεν εισακούγονται πάντα και πολύ εύκολα μπορεί να δημιουργηθεί ένα υποσύνολο κηφήνων ή τουλάχιστον μη συνεργατικών μελών που δεν μπορεί να τους απομακρύνει κανείς εφόσον δεν υπάρχει η έννοια της ποινής. Αυτό που συνειδητοποίησα είναι πως η ποινή είναι αναγκαία ακόμα και αν ένα τέτοιο σύστημα ποινών έχει δυαδικό μόνο χαρακτήρα, "μένεις ή φεύγεις" από την ομάδα και το σχήμα για την λήψη μιας τέτοιας απόφασης είναι μόνο η συνέλευση.

Τέλος, δεν έγινε σωστή κατανομή των βαρετών πλην αναγκαίων εργασιών και υποχρεώσεων με αποτέλεσμα να παρατηρηθούν ανισότητες σε διάφορες διαδικασίες, αποφυγή εκ μέρους κάποιων, αγανάκτηση από όσους έφεραν περισσότερο βάρος και γενικότερα μια κατάσταση προβληματική. Ο λόγος είναι ότι ενώ στην αρχή υπήρχε εθελοντική συνεισφορά σε αυτές τις εργασίες εν συνεχεία δεν θεσπίσαμε ένα κυλιόμενο σύστημα όπου αναγκαστικά όλοι θα περνούσαν από αυτές και εφόσον δεν προϋπήρχε ούτε σύστημα ποινών ούτε τακτική συνέλευση δεν συνειδητοποιήθηκε από όλους η ανάγκη συνεισφοράς και αλληλεγύης σε διάρκεια χρόνου.

Δεν αναφέρω τα παραπάνω προσωπικά βιώματα δίκην επιταφίου αλλά για την αποφυγή τουλάχιστον από πλευράς μου λανθασμένων χειρισμών σε τωρινές και μελλοντικές προσπάθειες και την συνεχόμενη βελτίωση των θεωρητικών μοντέλων τα οποία πόσο δύσκολο είναι αλήθεια να γίνουν πράξη. Κάθε παρατήρηση ευπρόσδεκτη.